اصل پنجاهم قانون اساسی به صراحت حفاظت از محیط زیست را وظیفه‌ای همگانی دانسته و هرگونه اقدام اقتصادی و غیر آن را که موجب تخریب محیط زیست شود، ممنوع کرده است؛ از این رو تحقق «محیط زیست مطلوب» در گام نخست مستلزم درک عمیق این اصل به عنوان چارچوبی الزام‌آور و بنیادین برای تمامی آحاد جامعه و به ویژه مسئولان است.
مسئولان در سطوح مختلف حاکمیتی، از قوه مجریه تا مقننه و قضائیه، با تکیه بر این اصل قانون اساسی، موظف به تدوین، اجرا و نظارت بر قوانین و سیاست‌هایی هستند که منابع طبیعی و خدادادی را از هرگونه آلودگی و نابودی نجات دهد و توسعه را در مسیری پایدار هدایت کند، تعهدی که بدون آن، شعار «محیط زیست مطلوب» به شعاری توخالی بدل می‌شود.
این تعهد مسئولان باید در عمل و نه صرفا در سخنرانی‌ها، با اختصاص بودجه و اعتبارات لازم، تقویت نهادهای نظارتی، مقابله جدی با متخلفان در حوزه محیط زیست انسانی و طبیعی، ترویج فرهنگ و اخلاق زیست محیطی در جامعه، حرکت به سمت فناوری‌های سبز و گنجاندن ملاحظات زیست‌محیطی در تمامی طرح‌های توسعه‌ای و عمرانی کشور متجلی گردد.
از سوی دیگر، اصل پنجاهم قانون اساسی، وظیفه حفاظت از محیط زیست را «همگانی» می‌خواند و اینجاست که حلقه سوم و حیاتی این زنجیر، یعنی «همراهی مردم» وارد می‌شود؛ مردم به عنوان مالکان اصلی این سرزمین و ذینفعان مستقیم سلامت محیط زیست، موظفند با آگاهی از حقوق و تکالیف خود منبعث از این اصل، در حفاظت از محیط زیست مشارکت فعالانه داشته باشند.
همراهی مردم به معنای تغییر الگوی مصرف، کاهش تولید پسماند، عدم رهاسازی و تفکیک زباله، صرفه‌جویی در منابع آب و انرژی، استفاده از حمل و نقل پاک، حفاظت از طبیعت و فضای سبز و همراهی با مسئولان برای مقابله با تخلفات در این حوزه است؛ رفتاری مسئولانه که ضامن پویایی و اثرگذاری اقدام های مسوولان است.
پیوند ناگسستنی این سه عنصر شعار هفته محیط زیست یعنی «محیط زیست مطلوب» به عنوان هدف غایی، «تعهد مسوولان» به عنوان سازوکار قانونی و اجرایی تضمین‌شده توسط اصل ۵۰ قانون اساسی و «همراهی مردم» به عنوان نیروی محرکه و ناظر اجتماعی، تنها مسیر دستیابی به توسعه‌ای متوازن و پایدار است.
محیط زیست مطلوب زمانی محقق می‌شود که مسوولان، متعهد به اجرای کامل روح و متن اصل پنجاهم باشند و مردم، آگاه و مسئولیت‌پذیر، حافظ و ناظر بر این تعهد و میراث طبیعی خویش عمل کنند.
شعار هفته محیط زیست، فرصتی است برای یادآوری این تعهد جمعی و بازخوانی اصل پنجاهم به عنوان سند بالادستی که محیط زیست سالم را نه یک انتخاب، که حقی برای نسل حاضر و تعهدی در قبال نسل‌های آتی می‌داند.
بنابراین، تحقق «محیط زیست مطلوب» مستلزم عزمی راسخ از سوی مسئولان در تبدیل قانون به عمل و همراهی هوشمندانه و مستمر مردم در حراست از این موهبت الهی، در پرتو آن اصل راهبردی قانون اساسی است.
پنجم ماه میلادی ژوئن از سال ۱۹۷۲ روز جهانی محیط زیست نام گذاری شده که در ایران از ۱۶ تا ۲۲ خرداد ماه با عنوان هفته محیط زیست نام‌گذاری شده است.
شعار امسال هفته محیط زیست «محیط زیست مطلوب، تعهد مسئولان، همراهی مردم» انتخاب شده است.
سید محمدرضا بهشتی پور ـ رئیس اداره روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست استان قم
